Początki Dąbrowy 

        W fundamentalnej dla historyka Kościoła średniowiecza „Księdze uposażeń diecezji krakowskiej” Jan Długosz pisze m.in..

        „W niektórych miejscach oddziela diecezje krakowską od chełmińskiej rzeka Wieprz, czyli po łacinie Aper. Od tego zaś miejsca jej granica biegnie aż w pobliże Rzeszowa i aż do wsi Trzciana, a stąd do rzeki Jasiołki włącznie, która oddziela diecezje krakowską od przemyskiej.

        W rejonie Sędziszowa w kierunku na wschód przebiegał w XIII – XIV w. jeden z bardziej ruchliwych szlaków handlowych między Polską a Rusią, a to sprzyjało zasiedlaniu tych ziem, dotąd słabo zaludnionych.

        Po zajęciu tzw. Grodów Czerwieńskich przez Ruś ziemie te były przygranicznymi i musiały być dodatkowo zabezpieczone przez książąt piastowskich pogranicznymi grodami i umocnieniami przed ekspansywnymi sąsiadami”.

        „Zapewne już w zarania naszych dziejów utworzono w zwężeniu międzyleśnym w okolicach dzisiejszej Dąbrowy i Trzciany, jedną z owych „bron”, czyli stróż, broniących granice państwa od wschodu, na której istnienie wskazują później źródła XIV-sto wieczne”. Na tych południowych rubieżach Puszczy Sandomierskiej powstały już w XII w. osiedla-fundacje cysterskie i benedyktyńskie, oraz rycerskie. Znaczną część tych ziem stanowiły nadal dobra książęce-i do nich należała Dąbrowa i Trzciana.

        W rejonie dębicko-rzeszowskim w II poł. XIII w. istniały już m.in. parafie: Dębica, Straszęcin (ufundowane przez Gryfitów), Sędziszów (fundacji Odrowążów) i … Dąbrowa, o fundatorze której niczego bliżej nie wiemy.

        Opinia ks. Jana Wołka Wacławskiego, iż parafia została ufundowana przez ród Półkoziców nie wydaje mi się przekonywująca, choćby ze względów chronologicznych. Niemniej liczne były w okolicy fundacje królewskie: Góra Królewska (dziś Ropczycka z I poł. XIV w.), Witkowice i Mrowla ( z II poł. XIV w.).

        Dąbrowa należała za pewne do fundacji książęcych. Dekanat dębicki był ostatnim na wschodzie dekanatem diecezji krakowskiej. W dokumentach watykańskich z lat 1325-27 zwany jest leśnym (silvis). DO tego dekanatu należała Dąbrowa. Pierwszym wiarygodnym dokumentem, potwierdzającym istnienie parafii w Dąbrowie i Sędziszowie jest wspomniany już watykański rejestr świętopietrza z lat 1325-27, który wymienia parafie należące do „leśnego” dekanatu:  „Decanatus de silvissen Dambitia: Dambitia, Zarecz, Lubsina, Dambrowa, Lank, Sandissoz, Czudecz, Debrechow, Xagnicz, Strasencin, Preclaw, Galuszowicz, Bresnicza, Chorzelow”. Są to więc parafie: Dębica, Zarecz, Lubzina, Dąbrowa, Łączki, Sędziszów, Dobrzechów, Czudec, Książnica, Straszęcin, Przecław, Gawłuszowice, Brzeźnica i Chorzelów.

        Ks. Jan Wołek-Wacławski, powołując się na zachowane świadectwa ustal hipotetycznie zmiany w siatce parafialnej i utrzymuje, że ok. 1340r., a więc przed włączeniem Grodów Czerwieńskich do Polski-parafia w Dąbrowie istniała nadal.

        Zdaniem Józefa Rawskiego należały do niej w XIV w. wsie: Dąbrowa, Trzciana, Bratkowice, Mrowla, Błędowa, Zgłobień, Niechobrz i Słotwinka.

        Tadeusz Ladenberger uważa wprawdzie, że chodzi tu o Dąbrowę Tarnowską, ale jego hipoteza jest błędna i odosobniona. Przecież Dąbrowa Tarnowska nie mogła być wsią przygraniczną, nie należała też do dekanatu dębickiego.

        Parafie dekanatu „leśnego”: Dąbrowa, Sędziszów, Czudec czy Dobrzechów-a więc te przygraniczne, mają nader starożytną tradycję.

        Za czasów Długosza Dąbrowa i Trzciana należały do prepozytury wiślickiej i płaciły dziesięciny proboszczowi ze Stróżysk. Wynikało to z faktu iż w 1354r. Kazimierz Wielki dał Pakosławowi ze Stróżysk Rzeszów z okolica-od Dąbrowy po Leżajski („a villa Dambrowausqe ad Lezansko”).

        W nieznanych okolicznościach właściciel Trzciany i Dąbrowy Paweł przeniósł siedzibę parafii do Trzciany w 1416r..

        Jan Długosz we wspomnianej „Księdze uposażeń” podaje, iż w skład parafii Trzciana wchodziły tylko dwie wioski: Trzciana i Dąbrowa. Dąbrowa była nie tylko starsza jako parafia, jest starsza jako wieś. Za jej starszym rodowodem przemawiają formy dziesięciny jakie ona oddawała za czasów Długosza –połowa wsi z ról dawniejszych oddawała dziesięcinę snopową, zaś druga połowa wsi oddawała z gruntów świeżo wykarczowanych dziesięcinę pieniężną (8 groszy od łana) zaprowadzoną w tej formie dopiero przez Kazimierza Wielkiego.

        Jakie były losy parafii w Dąbrowie i kiedy ona przestaje istnieć-tego nie wiemy.

        Skąpe, ale pewne i wiarygodne dane watykańskie (polskie nie zachowały się) utrudniają tę odpowiedź. Za czasów Kazimierza Wielkiego parafia nie występuje już w wykazach, ale parafia w Trzcianie pojawia się dopiero w 1416r.. Może więc najazd wroga, pożar zadecydował o jej upadku, a właściwie przeniesieniem do Trzciany. Pozostałe wsie należące o parafii Dąbrowa zostały włączone do nowo powstałych parafii w Nockowej, Zgłobniu i Mrowli.

        Wybitny historyk Kościoła, ks. prof. Bolesław Kumor przyjmuje że parafia w Dąbrowie i Sędziszowie powstały w XIII w., podobnie jak kilka przygranicznych parafii.

        Wspomniany już Paweł z Trzciany przeznaczył w 1414 r. kawał ziemi na uposażenie parafii w Trzcianie, a zbudowany tam drewniany kościół otrzymał jako patrona św. Wawrzyńca. W maju 1417r. bp krakowski Piotr Jastrzębiec erygował tam parafię.

 

Stanisław Dziedzic